Nietolerancja fruktozy to schorzenie pokarmowe, które polega na niewłaściwym trawieniu cukrów owocowych. Wyróżnia się dwa typy nietolerancji fruktozy, a mianowicie: zespół złego wchłaniania fruktozy oraz fruktozemię, która jest wyjątkowo niebezpieczna dla zdrowia, a nawet życia człowieka.
Czym jest fruktozemia?
Fruktozemia to wrodzona nietolerancja fruktozy, która jest uwarunkowana genetycznie. Cierpi na nią 1 na 40 000 osób, natomiast zespół złego wchłaniania fruktozy dotyka 3 na 10 osób. Przyczyną fruktozemii jest niedobór lub brak aldolazy fruktozo-1-fosforanowej tzw. aldolazy B, czyli enzymu biorącego udział w metabolizmie fruktozy w wątrobie. Jest on wynikiem mutacji w genie i koduje ten enzym. Przy barku lub znacznym niedoborze aldolazy B nie dochodzi do kolejnych etapów rozkładu fruktozy. Powoduje to odkładanie metabolitów fruktozy w wątrobie do toksycznego poziomu i upośledza jej funkcję. Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że chorujący musi otrzymać po jednej wadliwej kopi genu od każdego z rodziców.
Zespół złego wchłaniania fruktozy natomiast spowodowany jest wynikiem niedoboru lub braku białka zwanego fruktokinazą. Ten rodzaj białka jest odpowiedzialne za transport cukru owocowego przez błonę komórkową, a kiedy go brakuje fruktoza nie zostaje rozłożona i ulega fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym. Powoduje to tworzenie się kwasów i gazów, wzrasta ciśnienie osmotyczne treści jelitowej i podrażniane są ściany błony śluzowej, a skutkiem tego są przykre dolegliwości ze strony układu pokarmowego np. biegunki.
Objawy nietolerancji fruktozy
Pierwsze objawy nietolerancji fruktozy pojawiają się u niemowlaków w trakcie rozszerzania diety o posiłki owocowo-warzywne, czyli około 4-5. miesiąca życia. Przy nietolerancji fruktozy pojawiają się następujące dolegliwości: wzdęcia, biegunki, wymioty, niepokój oraz zahamowanie rozwoju psychoruchowego. W ciężkich przypadkach może dojść do uszkodzenia wątroby oraz nerek, a nawet do śmierci. Fruktozemia to choroba, przy której może pojawić się również hipoglikemia, czyli spadek stężenia cukru we krwi oraz kwasica polegająca na obniżeniu pH krwi poniżej normy. Osoby z nietolerancją fruktozy mogą również uskarżać się na częste infekcje dróg moczowych oraz na powiększenie wątroby pod postacią zwiększonego obwodu brzucha. Charakterystyczne dla tej choroby są też ostre lub przewlekłe objawy intoksykacji, czyli senność, niepokój, bóle brzucha i płacz dziecka.
W przypadku trzewnej nietolerancji fruktozy objawy ze strony układu pokarmowego pojawiają się w bardzo krótkim czasie od spożycia owoców i warzyw zawierających fruktozę. Dolegliwości są podobne do tych występujących fruktozemii: nudności i wymioty, ból brzucha, wzdęcia, biegunka, oddawanie nadmiernej ilości gazów, niedobór wagi i wzrostu spowodowany brakiem łaknienia.
Aby stwierdzić nietolerancję fruktozy należy wykonać niezbędne badania kliniczne takie jak oznaczenia aktywności enzymu w wątrobie (pobranie fragmentu wątroby) lub testu obciążenia fruktozą.
Fruktozemia – jak planować dietę?
Kiedy rodzice zaobserwują objawy nietolerancji fruktozy u dziecka, muszą jak najszybciej odstawić produkty z cukrem owocowym i niezwłocznie udać się do lekarza. Dieta jest bardzo rygorystyczna i wymaga całkowitej eliminacji fruktozy, najlepiej ustalić ją w porozumieniu z dietetykiem. Ważna jest również stała opieka w poradni chorób metabolicznych. Z jadłospisu należy bezwzględnie wyeliminować: świeże owoce drobnopestkowe takie jak: jabłka, gruszki, arbuzy, melony, papaje oraz owoce suszone (śliwki, jabłka, morele, rodzynki, daktyle, figi); miód i przetwory powstające na bazie owoców np. dżemy, musy, syropy, soki.
Pamiętajmy, że fruktoza w warzywach jest tak samo niebezpieczna jak ta w owocach, dlatego przy fruktozemii nie wolno jeść: zielonego groszku, marchewki, pietruszki, ziemniaków, rzodkiewki, ogórków. Trzeba również ograniczyć spożycie: pomidorów, porów, czerwonej i białej kapusty, cebuli, dyni, brukselki, fasolki szparagowej, fasoli, które zalecane są tylko w małych ilościach. W diecie osób z nietolerancją fruktozy nie mogą pojawiać się także produkty mleczne wzbogacone owocami i aromatami owocowymi, a także syrop klonowy i syrop z agawy, soja, pszenica i jęczmień, a także wszystkie inne produkty, do których produkcji stosuje się sacharozę.
Przy nietolerancji fruktozy można spożywać naturalne produkty mleczne: mleko, twaróg, maślanka, kefir, jogurt naturalny oraz sery. Śmiało można sięgać też po następujące warzywa: szparagi, szpinak, sałata, seler i kalafior.
Czy można się wyleczyć ze fruktozemii?
Niestety nietolerancji fruktozy nie można wyleczyć na stale. Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania nawrotom choroby jest rygorystyczne przestrzeganie diety. Tylko unikanie produktów zawierających fruktozę może zapewnić dobre samopoczucie. W niektórych przypadkach konieczna jest suplementacja witamin, zwłaszcza witaminy C.
